وال پست دیوار هبلکس یکی از مراحل سفت کاری ساختمان است که به شکل افقی و عمودی، با اجزا و قطعات، اتصال دیوارها با ستون، تیر و سقف سازه بصورت غیر مستقیم انجام می‌دهد، وال‌پست‌ها دیوار را حفظ و نگه داشته و باعث یکپارچه شدن دیوارها و استحکام آنها در برابر نیروی وارد شده بر دیوار میشود طوری که این دیوارها نباید مانع حرکت قاب‌های ما شود.
وال پست چیست؟
به طور کلی می‌توان وال‌پست را اینگونه تعریف کرد که به مجموعه المان‌ها و قطعاتی که قاب را از میان‌قاب مطابق خواسته آئین‌نامه جدا می‌کند طوری که دیوار میان قاب در برابر نیروی عمود بر صفحه و موازی صفحه در امان باشد، این قطعات و المان‌ها شامل وادار عمودی و افقی، بست انعطاف پذیر یا همان رادیکالی و بست تخت در بلوک‌های هبلکس، گیره و قلاب و میلگرد بستر در دیوار با ملات بنایی و ناودانی منقطع در هردو دیوار هبلکس یا بلوک سنتی می‌باشد، اما به اشتباه بسیاری از افراد وال‌پست را فقط وادار عمودی و افقی تعریف می‌کنند.
اهمیت وال پست
اهمیت وال پست در سازه‌ها بسیار مهم است، به خصوص در زلزله‌های اخیر، مانند زلزله سال 96 در سر پل ذهاب واقع در استان کرمانشاه، بیشترین علت تلفات جانی ناشی از تخریب دیوارها بوده است. با توجه به وجود گسل‌های فراوان در ایران، استفاده صحیح از وال پست در ساختمان‌ها بسیار حائز اهمیت است.
دیوارها در سازه‌های اسکلت فولادی و بتنی باربر نقش جداکننده دارند و نباید به عنوان المان سازهای در نظر گرفته شوند. اما اتصال دیوار به سازه بسیار مهم است و باید به آن توجه شود.
انرژی زلزله با جذب نیرو و تغییر شکل و جابجایی مستهلک میشود. به عنوان مثال، اگر دیواری از ستون A تا ستون B اجرا شود و دیوار به ستون از هر دو طرف متصل شود، هنگام زلزله ستون تغییر شکل می‌دهد اما دیوار به دلیل محدودیت جابجایی و تغییر شکل، کاملا تخریب میشود.
بنابراین، برای کنترل نیروی زلزله، دیوار باید از سازه اطرافش جدا شود. طبق استاندارد 2800، دیوار غیر چسبیده از ستون‌ها به اندازه یک صدم ارتفاع دیوار فاصله دارد. این فاصله به دیوار اجازه می‌دهد که در هنگام زلزله جابجایی و تغییر شکل داشته باشد و به ستون آسیب نرسد.
دیوارها را از دو منظر در برابر زلزله دارای اهمیت است:
1) نیروی وارده عمود بر صفحه (منظور از صفحه همان دیوار می‌باشد)
جهت مهار دیوارها در مقابل نیروی‌های عمود برصفحه که جلوگیری از خرابی دیوار می‌کند در دیوارهای بلوک هبلکس با بست تخت و در دیوارهای با ملات بنایی با میلگرد بستر صورت می‌پذیرد.
نکته: هرچه تعداد طبقات بالاتر رود نیروی عمود بر صفحه بیشتر میشود و فاصله استفاده از بست تخت و میلگرد بستر در دیوارچینی کمتر خواهد شد.
2) نیروی وارده موازی صفحه یا نیروی داخل صفحه
جهت جلوگیری از نیروهای موازی صفحه طبق پیوست 6 استاندارد 2800، بایستی دیوار از ستون (100/1 ارتفاع) فاصله داشته باشد و جداسازی دیوار از سقف یا زیر تیر برابر با بیشترین دو مقدار 25 میلیمتر و حداکثر خیز درازمدت تیر، تیرچه یا دال سقف می‌باشد.
وظایف وال‌پست چیست؟
هدف از اجرای وال‌پست در ساختمان، انتقال بارهای وارده به سازه و ایمن سازی دیوار در برابر ریزش است. در واقع وال‌پست‌ها به عنوان نگهدارنده جهت جلوگیری از تخریب هنگام، مورد استفاده قرار میگیرد.
1- حفظ و نگهداری دیوار در برابر نیروهای عمود و موازی بر صفحه (عمود بر دیوار)
2-جداسازی میان قاب از قاب، یعنی دیوار از سازه کاملاً جدا شده باشد، به غیر از قسمت تحتانی دیوار که به کف چسبیده ولی از کنار ستون‌ها و زیر تیر یا سقف باید جداسازی (با قطعات وال‌پست) صورت پذیرد، که هیچ اندر کنشی دیوار با سازه نداشته باشد و تاثیر متقابلی این دو از هم نگیرند.
نکته: هیچگاه سختی دیوار با سختی سازه نباید یکی باشد.
باید توجه داشت که در زلزله رفتاری که داریم ستون‌ها تغییر شکل الاستیک دارند که این تغییر شکل در اثر حرکت سقف یا تغییر مکان نسبی طبقه می‌باشد.
ما باید به این نکته توجه داشته باشیم که طراح، طراحی سازه را بدون در نظر گرفتن دیوار طراحی می‌کند پس اگر در اجرا دیوار به تیر و ستون مستقیم متصل گردد موجب تخریب در اثر فشار وارده خواهد شد.
نکات فنی و آئین‌نامه‌ای در اجرای وال پست
طول آزاد دیوار نباید از 4متر و ارتفاع آزاد آن نباید از 3.5 متر بیشتر در نظر گرفته شود
در صورت طول بیش از 4 متر دیوار باید از مقاطع فولادی یا بتنی (وادار) که حداقل یک متر از ستون فاصله دارند نصب شود و همچنین در دیوار با ارتفاع بیش از 3.5 متر مقطع فولادی یا بتنی (تیرک) استفاده گردد
در دیوار متقاطع T شکل، اتصال دیوار داخلی به پیرامونی حتماً باید جداسازی (100/1 ارتفاع) انجام گیرد و اجرای دیوار بصورت هشتگیر به دلیل بروز تنش‌های کششی و فشاری که ممکن است اتفاق افتد ممنوع می‌باشد.
بطور مثال: ارتفاع دیوار اگر 3 متر باشد فاصله درز انقطاع دیوار با ستون یا دیوار داخلی با دیوار پیرامونی چقدر می‌باشد؟
300 سانتیمتر ÷ 100 = 3 سانتیمتر فاصله دیوار از ستون می‌باشد که باید با مواد انعطاف پذیر (پشم سنگ- فوم- یونولیت) پر شود.
مواد انعطاف پذیر باید تا 80 درصد عرض خودش قابل جمع شدن باشد.
در اتصال وادارهای عمودی حتما باید به زیر تیر بصورت کشویی یا تلسکوپی باشد و بصورت آزاد رها گردد (پیچ و جوش ممنوع) و طول وادار عمودی حداقل 3 سانتیمتر کوتاه‌تر از ارتفاع تمام شده دیوار باشد.
در اتصال وادارهای افقی اجازه اتصال بصورت صلب را نداریم و حتما باید 3 سانتیمتر فاصله را با ستون داشته باشیم و وادار در قسمت انتهایی بصورت آزاد رها گردد.
روش‌های اتصال دیوار به ستون
1)در دیوار با بلوک هبلکس: در بلوک‌های aac بست‌های انعطاف پذیر یا همان بست رادیکالی باید به وسیله پیچ و رولپلاک و بصورت چرخشی توسط دریل به ستون بتنی و در ستون‌های فلزی بصورت جوشی نصب گردد و در سمت دیگر بر روی بلوک‌ها توسط میخ اتصال یابد، عرض این بست‌ها 3 سانتیمتر، ضخامت 2 میلیمتر و داری طول کلی 30 سانتیمتر می‌باشند.
2)در دیوار با انواع بلوک‌های سیمانی و سفالی: در دیوار با ملات بنایی دیوار به وسیله گیره اتصال که همانند بست رادیکالی در بلوک هبلکس به وسیله پیچ و رولپلاک و یا جوش به ستون بسته به نوع سازه متصل می‌گردد، سپس قلاب اتصال از داخل گیره عبور کرده و بر روی دیوار قرارگرفته و پس از آن میلگرد بستر بر روی قلاب بصورت اورلب قرار میگیرد و به هیچ وجه قلاب و میلگرد بستر نباید به همدیگر جوش شوند.
3)اتصال توسط ناودانی منقطع:
یکی دیگر از روش‌های مهار لرزه‌ای در دیوارها استفاده از ناودانی منقطع است این نوع وال‌پست با هدف اتصال و ارتباط بین میانقاب‌ها از جمله دیوارهای غیر سازهای و دیوارهای خارجی به اسکلت ساختمان، مورد استفاده قرار میگیرد و باعث افزایش مقاومت سازه در برابر نیروهای باد و زلزله که هر دو نیروهای جانبی هستند، میشود. ناودانی منقطع به صورت عمودی بر روی ستون‌ها و افقی در زیر تیرها در محل اجرای دیوارها مورد استفاده قرار می‌گیرند. طراحی این سیستم‌ها به منظور جلوگیری از خسارات لرزه‌ای بوده است و از تغییر شکل‌های ناخواسته نیز جلوگیری می‌نماید. بنابراین، اجرای وال پست با هر روشی، از جمله روش منقطع، باید با رعایت اصول و استانداردهای مشخص شده انجام شود.
ناودانی منقطع می‌تواند به دو صورت فولاد ورق سیاه و گالوانیزه در ساختمان‌ها اجرا شود که هر کدام دارای مزایا و مشخصات خاصی هستند. البته در صورت استفاده از فولاد ورق سیاه به دلیل مقاومت آنها در برابر خوردگی و زنگ زدگی در اثر رطوبت حتما بایستی با ضد زنگ پوشش داده شوند.
ابعاد وال پست (ناودانی) منقطع:
وال پست منقطع از نظر اندازه به انواع مختلفی تقسیم بندی میشود. انتخاب نوع این سیستم بستگی به ضخامت دیوار و سایر شرایط موجود دارد.
این مقاطع بصورت U شکل بوده ارتفاع آنها بر اساس کاربری ساختمان (در کاربری درمانی و بیمارستان‌ها بصورت سرتاسر دیوار بوده و در کاربری‌های دیگر از 20 تا 40 سانتیمتر) متغیر می‌باشد. عرض آنها نیز بر اساس ضخامت دیوار می‌تواند از 10 الی 20 سانتی متر متغیر باشد، طول بال ناودانی‌ها حداقل 7 سانتیمتر و ضخامت ورق آنها حداقل 2 میلیمتر می‌باشد. اتصال این مقاطع به وسیله پیچ و رولپلاک و بصورت چرخشی توسط دریل به ستون بتنی و در ستون‌های فلزی بصورت جوشی نصب گردد.
در اتصال دیوار به سقف باید در راستای داخل صفحه و به حالت کشویی باشد تا دیوار بتواند درون صفحه حرکت کند. برای این منظور، از ناودانی منقطع در بالای دیوار استفاده میشود که فاصله‌ای حدود 2.5 سانتیمتر یا اندازه خیز بلند مدت تیر بالایی از رج آخر دیوار دارد.
روش‌های اتصال دیوار داخلی به دیوار پیرامونی
1)در دیوار با بلوک هبلکس با استفاده از بست انعطاف پذیر یا همان بست رادیکالی
2)در دیوار با انواع بلوک‌های سیمانی و سفالی با استفاده از میلگرد بستر
تفاوت وال پست دیوار با بلوک هبلکس و بلوک‌های سیمانی و سفالی
تفاوت بین دیوار هبلکس و دیوارهای بلوک سیمانی و سفالی در اجرای وال پست قابل مشاهده است. در وال پست دیوار هبلکس، اتصال دیوار به ستون با استفاده از بست‌های انعطاف پذیر (ارتجاعی) که در بازار به بست‌های رادیکالی معروف هستند انجام میشود. این بست‌ها نقش نگهدارنده را دارند و جایگزین خوبی به جای ناودانی منقطع در کنار ستون هستند که هزینه کمتری نیز دارند.
نوع اتصال بست‌ها به سازه ساختمانی بستگی به نوع سازه دارد؛ در سازه‌های فلزی از اتصال به روش جوش و در سازه‌های بتنی از اتصال با کمک پیچ و رول پلاک استفاده میشود. بست‌های استفاده شده در دیوارهای هبلکس بست رادیکالی جهت اتصال دیوار به ستون و بست تخت جهت اتصال بلوک‌ها به یکدیگر و از نوع گالوانیزه به ضخامت 2 میلیمتر هستند. در مقابل، در سازه‌های بلوک سیمانی و سفالی، در تمامی دیوارها از گیره، قلاب و میلگرد بستر استفاده می‌گردد که هزینه و زمان اجرایی بیشتری نسبت به بست‌های استفاده شده در بلوک هبلکس دارند.
عوامل تأثیرگذار بر هزینه وال پست دیوار هبلکس
در این بخش به مهمترین عوامل و پارامترهای مؤثر بر هزینه وال پست دیوار هبلکس اشاره خواهیم کرد. اولین عامل تأثیرگذار بر هزینه این وال پست‌ها، هزینه زمان پروژه اجرایی است. اگر یک پروژه را در دو حالت بلوک هبلکس و سنتی (سفالی و سیمانی) در نظر بگیریم، سرعت اجرای بلوک سبک هبلکس حدود 30 درصد بیشتر از اجرای عملیات با بلوک‌های سنتی می‌باشد. و همچنین قطعات استفاده شده در بلوک هبلکس (بست تخت و رادیکالی) نسبت به قطعات استفاده شده در بلوک‌های سنتی (گیر، قلاب و میلگرد بستر) هزینه کمتری دارد.
مراحل اجرای دیوار هبلکس
1) پالت بلوک‌ها را بوسیله جرثقیل به داخل طبقات هدایت می‌کنید و سپس آنها را در محل‌هایی که دیوار می‌خواهد اجرا شود تقسیم می‌کنید.
2) یک رگه کردن دیوارهای داخلی و خارجی با ملات ماسه سیمان و با کمک متر و تراز لیزری، ریسمان، گونیای برش جهت دقت بیشتر، اره و چکش لاستیکی به جهت اینکه در یک تراز دقیق اجرا گردد. باید توجه نمود که حداقل 24 ساعت بعد از یک رگه کردن فرصت خشک شدن ملات زیر بلوک‌ها را داد تا بر اثر بارگذاری رج‌های دیگر تراز بودن خود را از دست ندهند چراکه در رج‌های بعدی بلوک‌ها بصورت پله شده و علاوه بر اینکه ظاهر زشت و چسب بیشتری مصرف می‌کنند امکان اینکه فاصله بین بلوک‌ها بیفتد و دو بلوک بهم نچسبد می‌باشد.
نکته اینکه در همین ابتدا در زمان یک رگه کردن باید به فاصله درز انقطاع (100/1) بین دیوار با ستون و دیوار داخلی با دیوار پیرامونی توجه نمود، تا در صورت ادامه کار دیوار چینی توسط استادکار اشتباهی رخ ندهد، این عمل مصداق ضرب المثل خشت اول چون نهاد معمار کج تا ثریا می‌رود دیوار کج می‌باشد.
3) شمشه‌های بنایی را با تراز لیزری یا شاغول بنایی نصب کرده و ریسمان را سرتاسر دیواری که می‌خواهید کار کنید در رج دوم می‌کشید.
4) سطل مناسب برای مخلوط کردن چسب بلوک AAC آماده و ترکیب پودر چسب را با مقدار مشخص آب که معمولا بر روی پاکت چسب‌ها نوشته شده است بوسیله همزن مخلوط می‌نماید.
5) روی رج اول را که قبلا کار شده را مرطوب می‌نماید و چسب آماده شده را بوسیله کاردک یا ماله شانه‌ای بر روی دیوار بصورت یکنواخت به ضخامت 2 تا 3 میلیمتر می‌کشید. فقط توجه گردد که چسب به هیچ عنوان نباید بصورت دوغاب شل باشد زیرا این عمل باعث به وجود آمدن ترک در دیوار بعد از اجرای نازک کاری خواهد شد.
6) بلوک اول را قرارداده و قبل از قراردادن بلوک دوم آن قسمت از بلوک اول که با بلوک دوم می‌خواهد بهم متصل گردد چسب به همان ضخامت 2 تا 3 میلیمتر با کاردک یا ماله شانه‌ای کشیده سپس بلوک دوم را در محل خود قرار می‌دهید و این عمل را در تمام بلوک‌ها انجام می‌دهید که تمام چهار طرف بلوک‌ها بوسیله چسب به همدیگر متصل شوند که این عمل بعد از خشک شدن چسب باعث به وجود آمدن یک دیوار یکپارچه به شما می‌دهد.
7) باید توجه کرد که این بلوک‌ها را قبل از مالیدن چسب بر روی بلوک‌ها ابتدا با رنده مخصوص دستی بند بلوک‌های کار شده زیرین را در صورت ناترازی سابید تا همتراز شد و سپس آب‌پاشی نمود تا گرد و غبار از بین رود و پس از آن چسب را به ضخامت 2 تا 3 میلیمتر بر روی بلوک‌ها پخش کنید.
نکته: حتما در اجرای بلوک‌ها رج‌ها را بصورت آجرچین کار کنید
8) با توجه به نظر طراح، ضخامت دیوار و طبقه‌ای که دیوار می‌خواهد در آن اجرا شود اجرای بست رادیکالی و بست تخت از یک رج تا چهار رج می‌تواند متغیر باشد که در حین اجرا به نصب این بست‌ها باید دقت داشت.
9) و در پایان در اجرای رج آخر دیوار بایستی مواد انعطاف پذیر ( فوم – یونولیت- پشم سنگ) را قرار دهید و با ناودانی منقطع در فواصل هر 75 سانتیمتر دیوار را مهار نمایید، توجه گردد که هیچگونه ملاتی نباید در آن قسمت سه سانتیمتری (فاصله بین دیوار با زیر تیر یا زیر سقف) استفاده گردد.
انواع وال پست دیوار هبلکس
وال پست یک المان ساده است که انواع زیادی ندارد. از نظر جهت گیری نسبت به ستون، به دو نوع قائم (موازی با ستون) و افقی (عمود بر ستون) تقسیم میشود. همچنین، انواعی مانند وال پست نبشی، وال پست منقطع، وال پست گالوانیزه، وال پست کشویی، دیوار هبلکس و … وجود دارد. اتصالات وال پست به عضوهای سازهای و دیوار نیز متنوع هستند، از جمله انکربولت، نبشی، ناودانی، میلگرد و تسمه.
برای اجرای وال پست در اسکلت بتنی، می‌توان از روش‌های مختلفی مانند انکر بولت و نبشی‌کشی، تسمه دور ستون اسکلت بتنی و استفاده از میلگرد در کف سازه و در ستون‌های مجاور استفاده کرد.
وال پست منقطع برای افزایش استحکام و مقاومت در برابر نیروهای لرزه ای استفاده می شود. این روش معمولاً در ساختمان‌ها و دیوارهای بلند برای جلوگیری از خطرات زلزله و افزایش ایمنی سازه استفاده میشود.
وال پست نبشی از دو ورق به شکل زاویه 90 درجه تشکیل شده است و برای اتصال و تقویت سازه ها استفاده میشود. وال پست گالوانیزه از ورق فولادی با روکش ضد زنگ تشکیل شده است و برای اتصال دیوارهای غیر سازهای به اسکلت سازهای ساختمان استفاده میشود. این نوع وال پست دارای مزایایی مانند مقاومت بیشتر در برابر خوردگی و عوامل محیطی، وزن کم و نصب آسان است.
وال پست کشویی یک نوع وال پست است که به صورت لغزشی به سقف اتصال داده میشود. این روش باعث میشود که دیوار در جهت خارج از صفحه مهار شود، اما اجازه حرکت در داخل صفحه را داشته باشد. این کار می‌تواند عملکرد لرزه‌ای دیوار را بهبود بخشد و از تخریب آن جلوگیری کند. برای اجرای وال پست کشویی، می‌توان از دو روش استفاده کرد:
روش نبشی کشی: در این روش، دو نبشی به صورت هم راستا با دیوار به یک صفحه فلزی متصل به سقف اتصال می‌یابند. این صفحه فلزی به صورت کشویی در راهنمایی‌های موجود در سقف حرکت می‌کند.
روش وال پست U شکل: در این روش، وال پست به شکل U ساخته میشود و دو بال آن به صورت مفصلی به سقف پایین و به صورت کشویی به سقف بالا متصل می‌شوند.
وال پست دیوار هبلکس یک سیستم سازهای پیشرفته است که از بلوک‌های بتنی سبک با الیاف فولادی تشکیل شده است. این بلوک‌ها با چسب مخصوص به یکدیگر متصل شده و دیوارهای مقاومی را ایجاد می‌کنند. وال پست دیوار هبلکس باعث میشود که دیوارها در برابر نیروهای باد و زلزله مقاوم‌تر شوند و از تخریب آنها جلوگیری کند.
وال پست دیوار هبلکس می‌تواند به دو صورت افقی و قائم اجرا شود. در حالت افقی، وال پست به صورت یک نوار فلزی در کف و سقف نصب میشود و بلوک‌های هبلکس به آن متصل می‌شوند. در حالت قائم، وال پست به صورت یک نبشی فلزی در نواحی مشخصی از دیوار نصب میشود و بلوک‌های هبلکس به آن متصل می‌شوند.
الزامات وال پست و استفاده از آن
وال پست‌ها در ساخت و ساز نقش مهمی در حفظ پایداری ساختمان دارند. آنها به عنوان ستون‌های عمودی شناخته می‌شوند و برای سقف و دیوارها پشتیبانی می‌کنند. ناودانی منقطع نیز در ارتباط با این پایه‌ها استفاده میشود تا یک چارچوب قوی برای ساختمان ایجاد شود. در ساخت و ساز با استفاده از اسکلت فولادی، ناودانی منقطع گالوانیزه به پایداری سازه کمک می‌کند و توزیع یکنواخت بار را تضمین می‌کند.
همچنین، ناودانی‌ها به حفظ نمای بیرونی ساختمان و جلوگیری از آسیب های مربوط به آب کمک می‌کنند. قاب بندی دیوار نیز با استفاده از ناودانی‌های منقطع گالوانیزه شده انجام میشود و این جنبه اساسی از ساخت و ساز است که پایداری ساختمان را تضمین می‌کند. با در نظر گرفتن ابعاد ناودانی‌ها و نقش وال پست‌ها، سازندگان می‌توانند از ایمنی و دوام سازه های خود اطمینان حاصل کنند.